Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru nasıl yapılır? Hangi haklar bakımından başvuruda bulunulabilir? Anayasa Mahkemesinin kabul edilebilirlik kriterleri nelerdir? Kanun yollarının tüketilmesi şartı nedir? Bireysel başvuruda bulunmak için süre şartı var mıdır? Gibi sorular sıklıkla sorulmaktadır. Makalemizde sıkça sorulan bu sorulara yanıtları ele aldık.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda bulunulabilecek Haklar Nelerdir?

Anayasa Mahkemesine hem Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sında hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde düzenlenen haklarla ilgili olarak bireysel başvuruda bulunulabilir. Sadece birinde düzenlenen bir hakla ilgili olarak başvuruda bulunulması durumunda Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edilemezlik kararı verilmektedir. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunma yolu açık haklardan bazıları şunlardır;

1.Yaşam hakkı

2.Adil yargılanma hakkı

3.Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı

4.Maddi ve manevi Varlığın korunması hakkı

5.Kötü muamele yasağı

6.Özel hayatın korunması hakkı

7.İfade özgürlüğü

8.Din ve vicdan özgürlüğü

9.Örgütlenme özgürlüğü

10.Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı

11.Seçme seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı

12.Eğitim hakkı

13.Mülkiyet hakkı

14.Hükmün demetlenmesini talep hakkı

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Süresi Ne Kadardır?

Anayasa mahkemesine bireysel başvuru süresi 30 gündür. Bu süre tebliğ ile değil öğrenme ile başlar. Anayasa mahkemesinde bireysel başvuruya konu edilecek kararı öğrenme tarihinden itibaren 30 gün içerisinde başvurunun gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da 30 günlük sürenin istinaf ve temyiz gibi olağan kanun yollarının tüketilmesinden itibaren başlayacağıdır. Kanun yararına bozma yahut yargılamanın yenilenmesi gibi olağanüstü kanun yollarına başvurmanın 30 günlük süreyi durdurmayacağını unutmamak gereklidir.

İstinaf mahkemesince verilen istinaf başvurusunun reddi yahut Yargıtay tarafından verilen onama kararları genellikle başvurucuya ve vekillerine tebliğ edilmemektedir. Bu sebeple 30 günlük sürenin nasıl başlayacağı hususu tartışılmaktadır. Anayasa mahkemesinin bu konuda geliştirdiği içtihada göre verilen kararın özen yükümlülüğü çerçevesinde maksimum 3 ay içerisinde öğrenilebileceği ve 3 ayın bitiminden sonra da 30 gün içerisinde başvurunun gerçekleştirilmesi gerektiği, 3 ay + 30 günlük süre geçtikten sonra yapılan başvuruların süre yönünden kabul edilemezlik kararı ile sonuçlanacağı görüşü benimsenmiştir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

1.Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yer alan güncel başvuru formunun eksiksiz bir biçimce doldurulması gerekmektedir. [bkz. anayasa mahkemesi]

2.Başvuru formunun, İçtüzüğün 59 uncu maddesine uygun olarak düzenlenmesi ve aynı maddede belirtilen belgelerin ya da onaylı örneklerinin başvuru formuna eklenmesi gerekmektedir. [bkz. iç tüzük]

3.Başvuru formu, okunaklı ve başvurunun esasına yönelik özlü bilgileri içerir şekilde resmî dilde hazırlanmalıdır.

4.Başvuruda ileri sürülen iddiaların temellendirilmesi için gerekli görülen belgelerin tarih sırasına göre numaralandırılarak her bir belgenin ana başlıklar hâlinde ilgili kısma yazılmalıdır.

5.Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayların özeti ve başvuru yollarının tüketilmesi aşamalarının tarih belirtilerek sırasına göre yazılmalıdır.

6.Başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin nihai kararı veren merciin belirtilmesi, kararın tarih ve sayısının ayrıca tebliğ veya öğrenme tarihinin yazılması gerekmektedir. Bununla birlikte tebliğ veya öğrenmeye ilişkin belgenin başvuru formuna eklenmesi gerekir.

7.İhlal edildiği iddia edilen hakların ve bunlara ilişkin açıklamaların ilgili kısımlara her bir hak yönünden ayrı ayrı yazılarak bireysel başvuru kapsamındaki güncel ve kişisel haklardan hangisinin/hangilerinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ile deliller özlü bir şekilde açıklanmalıdır

8.Başvurunun mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazeret nedeniyle süresinde yapılamadığı durumda mazerete ilişkin belgeler başvuru formuna eklenir.

9.Başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlike bulunması durumunda tedbir talebinde bulunulabilir.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Kriterleri Nelerdir?

• Kanunda belirtilen haklar kümesine ilişkin olarak bireysel başvuru yapılmış olmalıdır.
• İdari ve yargısal olağan kanun yolları tüketilmiş olmalıdır.
• Güncel ve kişisel hakkı doğrudan etkilen kişilerin başvuru yapmış olmalıdır.
• Başvurular otuz günlük süre içerisinde yapılmalıdır.
• Başvuru anayasal ve kişisel önem taşımalıdır.
• Kişi, zaman, yer ve konu bakımından yetki şartı sağlanmalıdır.
• Mükerrer başvuru yapılmamalıdır.
• Başvuru harcı ödenmiş olmalıdır.
• Başvuru formu eksiksiz ve tam doldurulmalı, başvuru usulüne uygun yapılmalıdır.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Kanun Yollarının Tüketilmesi Şartı Nedir?

Anayasa mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının usulünce tüketilmesi gerekmektedir. İstinafa tabi kararlarda İstinaf kanun yolunun, Temyize tabi kararlarda ise Temyiz kanun yolunun tüketilmesi şarttır. Kanun yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesi gibi olağanüstü kanun yollarının tüketilmesi gerekmemektedir. Hatta başvurucu olağanüstü kanun yollarını da tüketerek Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmak istediğinde 30 günlük başvuru süresinin kaçırılması gibi olumsuz durumlarla karşılabilmektedir.

Kanun yollarının sadece şekli anlamda tüketilmesi yeterli olmamaktadır. Örnek vermek gerekirse sanık, müdafi hakkından faydalanmak istediği halde yararlandırılmadığı iddiasını yargılama esnasında yahut kanun yolunda ileri sürmeyip ilk defa Anayasa Mahkemesinde ileri sürdüğünde olağan kanun yollarının usulünce tüketilmemesi sebebiyle Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edilemezlik kararı verilebilmektedir. Bu sebeple sadece şekli anlamda değil maddi anlamda da kanun yollarının tüketiminin etkili bir şekilde yapılması gerekmektedir.

Avukat Nur AKKOÇ